ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΚΟΥΠΙΔΙΩΝ: ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΦΟΡΤΙΟ

• Άρθρο τoυ Βαγγέλη Στογιάννη

Ο επίμονος αγώνας των κατοίκων της Κερατέας πρόσφατα, αλλά και όσοι άλλοι προηγήθηκαν αλλού, άσχετα από οποιαδήποτε άλλη πτυχή τους προσέφεραν μια τεράστια υπηρεσία: ανέδειξαν το τεράστιο πρόβλημα της κυρίαρχης αντίληψης για τις πολιτικές διαχείρισης των απορριμμάτων. Σήμερα είναι φανερό ότι σύντομα αυτό το πρόβλημα θα αγγίξει με άμεσο και οδυνηρό τρόπο τους κατοίκους όλης της χώρας. Το ζήτημα αυτό, με τη διαχρονική ευθύνη των κομμάτων εξουσίας αλλά και την ανοχή, την αδιαφορία και την συνενοχή των ΟΤΑ, τείνει να καθιερωθεί σαν το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό και οικονομικό σκάνδαλο των τελευταίων δεκαετιών, με ολέθριες συνέπειες στην ποιότητα ζωής, την δημόσια υγεία και το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων στην Ελλάδα. 

Ποια είναι η ουσία του θέματος

Αντίθετα με την εικόνα που καλλιεργούν τα ΜΜΕ παρουσιάζοντας τεχνικά αδιέξοδα προκειμένου να αποδεχτεί η κοινωνία ως δήθεν αναπόφευκτες καταστροφικές γι’ αυτήν επιλογές, προς όφελος των συμφερόντων των μεγάλων κατασκευαστικών και επιχειρηματικών ομίλων, το θέμα δεν έγκειται στο ΠΟΥ θα πάνε τα σκουπίδια, αλλά κυρίως στο ΠΩΣ θα γίνεται η διαχείρισή τους. 

Το δεδομένο από το οποίο οφείλουμε να ξεκινήσουμε είναι ότι η σύνθεση των απορριμμάτων είναι γνωστή (40 - 60% ανακυκλώσιμα, 40-60% ζυμώσιμα, έως 10% υπολείμματα και αδρανή). Το βασικό ζήτημα το οποίο προκύπτει είναι η ανακύκλωση και αξιοποίηση όλων αυτών. 

Η βασική πρόταση

Α) Σε επίπεδο παραγωγής απορριμμάτων απαιτείται διαλογή στην πηγή (νοικοκυριό, χώρος εργασίας κλπ.) κατά κατηγορίες ανακυκλώσιμων υλικών όπως π.χ. 1. χαρτί, 2. πλαστικά, μέταλλα, γυαλί 3. ζυμώσιμα (υλικά φυτικής ή ζωικής προέλευσης) 4. υπολείμματα κάθε είδους. 

Ένα σύστημα διαλογής στην πηγή θα μειώσει δραστικά την παραγωγή σύμμεικτων απορριμμάτων (απορρίμματα που δεν έχει προηγηθεί διαλογή και διαχωρισμός τους). Η διαλογή στην πηγή έχει να κάνει ασφαλώς και με τη διαπαιδαγώγηση του πληθυσμού – όμως το θέμα αυτό είναι απλά θέμα χρόνου, διαφώτισης και παιδείας 

Β) Σε επίπεδο Δήμου, ομάδων Δήμων, ή πληθυσμιακών ενοτήτων έως 200.000 ανθρώπων χρειάζεται ξεχωριστή αποκομιδή των προδιαλεγμένων από τα σύμμεικτα και διοχέτευση του συνόλου των απορριμμάτων σε μικρές κοντινές, χαμηλού κόστους εγκαταστάσεις. Οι εγκαταστάσεις αυτές θα είναι ολοκληρωμένης διαχείρισης με στοιχειώδη μηχανολογικό εξοπλισμό διαχωρισμού των σύμμεικτων που απομένουν. 

Η διαλογή των σύμμεικτων θα επιτρέπει την αφαίρεση των ανακτισίμων τα οποία προστιθέμενα στις αντίστοιχες κατηγορίες των προδιαλεγμένων οδηγούνται για περαιτέρω μεταποίηση και επαναχρησιμοποίησή τους από κεντρικές βιομηχανικές μονάδες π.χ. λιώσιμο του αλουμινίου ή του γυαλιού και κατασκευή άλλων προϊόντων από αλουμίνιο ή γυαλί. 

Σε ότι αφορά το ζυμώσιμο τμήμα των απορριμμάτων η απάντηση είναι απλή: αερόβια κομποστοποίηση, αφαίρεση των αδρανών υλικών (π.χ. μπάζα από επισκευές) με κοσκίνισμα και αξιοποίηση του κομπόστ σαν υψηλής ποιότητας εδαφοβελτιωτικό υλικό. 

Τα αδρανή που προκύπτουν από όλη την πιο πάνω διαδικασία, αξιοποιούνται στην οδοποιία ή σε αποκαταστάσεις τοπίου (π.χ. αποκατάσταση λατομείων). 

Πλεονεκτήματα αυτού του είδους διαχείρισης

Τέτοιες εγκαταστάσεις διαχείρισης μπορεί να τοποθετηθούν σχεδόν παντού και πολύ κοντά σε χώρους κατοικίας (δεν ενοχλούν με οσμές, θορύβους κλπ) 

• Δεν απαιτείται μεγάλη επένδυση για σταθμούς μεταφόρτωσης ακριβά μηχανικά συστήματα διαχωρισμού, κατασκευή ΧΥΤΑ, ΧΥΤΥ κλπ κάτι που κάνει εφικτή την ανάληψη του κόστους κατασκευής από Δήμους, ομάδες Δήμων ή την κοινότητα (πληθυσμιακή ενότητα έως 200.000 ανθρώπων)

• Δημιουργεί θέσεις εργασίας – ιδιαίτερα καθώς απαιτεί κύρια ανθρώπους αντί μηχανών 

• Εκμηδενίζει τα περιβαλλοντικά κόστη (όλα) 

• Παράγει εξαιρετικής ποιότητας κομπόστ, αυξάνοντας έτσι τις δυνατότητες αξιοποίησής του

• Έχει χαμηλές ενεργειακές απαιτήσεις

• Τείνει σε παραγωγή μηδενικών αποβλήτων.

• Οδηγεί σε δραστική μείωση του κόστους διαχείρισης των απορριμμάτων – που μεταφράζεται σε χαμηλότερα δημοτικά τέλη. 

• Δημιουργεί τις προϋποθέσεις για εργατική και κοινωνική διαχείριση και έλεγχο της εγκατάστασης και λειτουργίας της. Από τη μια το πολύ μικρό κόστος δεν κάνει ελκυστική την επιδίωξη ανάληψης της κατασκευής και διαχείρισής τους, από τους εργολάβους που λυμαίνονται τη διαχείριση των σκουπιδιών. Από την άλλη, αν η εγκατάσταση είναι δημοτική/κοινωνική και αν τα οφέλη της πηγαίνουν στην κοινότητα και δεν μετατρέπονται σε κέρδη για τους εργαλάβους, οι κάτοικοι έχουν σαφές κίνητρο να ασχολούνται με την σωστή και αποτελεσματική διαλογή των απορριμμάτων στην πηγή, δηλαδή το σπίτι τους.

Τι έχει συμβεί μέχρι τώρα αντί του αυτονόητου στη διαχείριση των απορριμμάτων;

Με ευθύνη της πολιτείας, των κομμάτων εξουσίας και των ΟΤΑ που καλοβλέπουν την εμπλοκή μεγάλων συμφερόντων στη διαχείριση των σκουπιδιών η χώρα έχει γεμίσει από αυτά τα τέρατα που ακούνε στο όνομα ΧΥΤΑ. 

Πρόκειται για συμπλέγματα τεχνητών βουνών σκουπιδιών που επικαλύπτονται με επιφανειακές αναπλάσεις προσπαθώντας να κρύψουν ότι συνιστούν περιβαλλοντικό εφιάλτη και καζάνια που βράζουν επί δεκαετίες δημιουργώντας φόβους ακόμα και για μελλοντικά ατυχήματα απρόβλεπτων διαστάσεων. Ρυπαίνουν με τις διαρροές των στραγγισμάτων τους τα υπόγεια νερά με ανεξέλεγκτο τρόπο. Ήδη σε πηγάδια στο Θριάσιο και στη Μαύρη Ώρα ανιχνεύονται συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων όπως χρώμιο, σε ποσότητες εξαπλάσιες από τον Ασωπό! 

Όταν συμβαίνουν κατολισθήσεις όγκων σκουπιδιών καταστρέφονται οι στοιχειώδης υποδομές απομάκρυνσης του βιοαερίου που εκλύεται με αποτέλεσμα να γίνονται τοξικές πυριτιδαποθήκες ικανές να αφανίσουν ολόκληρες περιοχές! 

Τι σχεδιάζουν σήμερα

Όλοι αυτοί που ευθύνονται για τη σημερινή κατάσταση, σήμερα, με το μανδύα του εκσυγχρονισμού, προωθούν: 

- Τη δημιουργία νέων κυττάρων (επεκτάσεων) στους υφιστάμενους ΧΥΤΑ ανά την χώρα καθώς και την κατασκευή νέων ΧΥΤΑ (π.χ. Γραμματικό, Κερατέα). 

- Μόνο στην Αττική σχεδιάζουν τη δημιουργία 4 μεγάλων κεντρικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων που περιλαμβάνουν την τεχνολογία της βιολογικής ξήρανσης η οποία αποτελεί προπομπό της καύσης και τορπιλίζει τη δυνατότητα ανακύκλωσης. Πρόκειται για μέθοδο που αφαιρεί στοιχειωδώς τα μέταλλα και αφυδατώνει τα υπόλοιπα σκουπίδια, προετοιμάζοντάς τα για καύση. Τα σκουπίδια αυτά ονομάζονται SRF (secondary recovered fuel). Εκτός των άλλων επιπτώσεων η καύση των απορριμμάτων προκαλεί και την παραγωγή τεράστιων ποσοτήτων τοξικής τέφρας με σχεδόν ανυπέρβλητες δυσκολίες για την ασφαλή διαχείρισή της. 

- Αντίστοιχες εγκαταστάσεις υλοποιούνται με τον υφιστάμενο εθνικό και περιφερειακό σχεδιασμό σε όλη τη χώρα. 

- Εκχωρούν τη διαχείριση των απορριμμάτων σε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και κυρίως στα μονοπωλιακά συγκροτήματα που προωθούν την τεχνολογία της βιολογικής ξήρανσης. 

- Σχεδιάζουν την αστρονομική εκτόξευση των τελών διαχείρισης (τεράστια αύξηση δημοτικών τελών) για να καλυφθεί το εξωφρενικό κόστος της προωθούμενης μεθόδου. 

- Διαστρεβλώνουν τη σημασία των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή, λογίζοντας σαν βιομάζα την καύση προϊόντων σκουπιδιών καταστρατηγώντας τη σχετική κοινοτική οδηγία (2008/98/ΕΚ) που σκόπιμα δεν έχουν ενσωματώσει στην εθνική νομοθεσία. 

- Σχεδιάζουν την ετήσια εισαγωγή μέσω του Αστακού 7 εκατομμυρίων τόνων SRF και την καύση τους ως βιομάζα σε μονάδες στον Αστακό, τον Βόλο και την Β. Ελλάδα για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Η μονάδα του Βόλου ήδη αδειοδοτείται από την ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας). Ενδεικτικά μόνο αξίζει να αναφερθεί ότι το σύνολο των σκουπιδιών της χώρας μετά βίας φτάνει τα 5,5 εκ. τόνους το χρόνο (χωρίς τα 7 εκατομμύρια τόνους που πρόκειται να εισαχθούν)! 

Και τώρα τι γίνεται;

Αποτελεί ζήτημα επιβίωσης της ελληνικής κοινωνίας το να ακυρωθούν και να ανατραπούν αυτά τα σχέδια από την διεκδίκηση και υλοποίηση της εφαρμογής ενός βιώσιμου μοντέλου ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων. Είναι επίκαιρη όσο ποτέ η απαίτηση για: 

- την υπεράσπιση του δημόσιου και κοινωνικού συμφέροντος με την απαλλαγή της διαχείρισης των σκουπιδιών από πολιτικές που τις συνδέουν με εργολαβικά συμφέροντα. 

- την άμεση προώθηση της λειτουργίας μικρών αποκεντρωμένων εγκαταστάσεων ολοκληρωμένης διαχείρισης υπό συνθήκες εργατικού και κοινωνικού ελέγχου και διαχείρισης. 

- την εξαίρεση όλων των τεχνολογιών που οδηγούν στην καύση των σκουπιδιών. 

- την ενίσχυση όλων των διαδικασιών ανακύκλωσης. 

- την απόρριψη της επιλογής του ΥΠΕΚΑ να επιτρέψει την άτυπη αναγνώριση του SRF σαν πλήρως βιοαποδομήσιμο υλικό με συνέπεια η χρήση του να λογίζεται σαν ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή (η ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ επιδοτείται και γι’ αυτό οι μεγαλοεργολάβοι των σκουπιδιών επεδίωξαν και κατάφεραν να εντάξουν την καύση των απορριμμάτων για ηλεκτροπαραγωγή στις ΑΠΕ).

ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΑΜΑΣΚΟΥ

Πολύ καλό κείμενο του Β.Στογιάννη που αναλύει: 

Το σφάλμα (οικολογικό έγκλημα - οικονομικό σκάνδαλο) των ΠΕΣΔΑ .

Κατά την άποψή μου σκιαγραφεί επίσης τις συνθήκες διαπλοκής – διαφθοράς ή (και) ανικανότητας-αδυναμίας σε κόμματα, ΜΚΟ, ΟΤΑ, κ.ο.κ. ….αφού αυτοί οι σχεδιασμοί προχωρούν ακάθεκτοι. 

Προσδιορίζει την εύκολη και άμεσα εφικτή λύση (σύμφωνα με την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας, την τέχνη και την επιστήμη, την ισχύουσα τάση σήμερα και την μέση ευρωπαική πρακτική που με διαρκώς επιταχυνόμενους ρυθμούς εδράζεται στον Διαχωρισμό στην Πηγή).

Η μοναδική μου προσθήκη-εξειδίκευση στο κείμενό αυτό είναι ότι οι εγκαταστάσεις συγκέντρωσης – διάθεσης/εμπορίας των διαχωρισμένων  στην πηγή υλικών συσκευασίας να είναι περισσότερες και μικρότερες (για έως 5-15.000 κατοίκους και όχι για 200.000).

Το ίδιο και για τις εγκαταστάσεις κομποστοποίησης προδιαλεγμένου-διαχωρισμένου στην πηγή βιοαποδομήσιμου.

Και αυτά σαν προτεραιότητα (όπου και όσο είναι κατά περίσταση δυνατό – σύμφωνα και με την ορθή ερμηνεία της αρχής της εγγύτητας)) 

Μεγάλες εγκαταστάσεις περίπλοκης επεξεργασίας όπου απαιτείται ‘’οικονομία κλίμακος’’ είναι απαραίτητες για τα εναπομένοντα σε σύμμεικτη κατάσταση.

Και π.χ. για 200.000 κατοίκους δεν πρέπει αυτές να ξεπερνάνε σχεδιαστικά τους 30.000 τόνους/έτος που είναι το 30% των παραγομένων 100.000 τόνων/έτος.

Η μείωση του ποσοστού των σκουπιδιών που παραμένουν σε σύμμεικτη μορφή πρέπει να συνδέεται άμεσα, ξεκάθαρα και αναλυτικά κατανοητά με τα δημοτικά τέλη. Αυτό είναι το ισχυρό κίνητρο που μέχρι στιγμής, λόγω διαφθοράς(?), διαπλοκής(?), ανικανότητας(?), δεν έχει ακόμα τεθεί σε λειτουργία. 

Το αναμενόμενο αποτέλεσμα είναι η περαιτέρω μείωση στα εξής:

1/ των χρόνων υλοποίησης των αποτελεσμάτων (τα μικρά συστήματα έχουν ταχύτερους ρυθμούς απόκρισης…) 

2/ στα κόστη μεταφοράς-διαχείρισης-κατασκευής-περιβάλλοντος.

3/ στην αλλοτρίωση του καταναλωτή-παραγωγού από τα αποτελέσματα (οικονομικά, οικολογικά…) των ενεργειών του (διαχωρισμός).

Πράγμα που θα εντείνει αυξανόμενα την συμμετοχή του κόσμου καθώς και τον αποτελεσματικά τεκμηριωμένο έλεγχο και τις εξειδικευμένες και άμεσες πιέσεις από τους πολίτες προς τους δυστροπούντες ΟΤΑ. 

05/04/11

Δ.Σ.ΔΑΜΑΣΚΟΣ

ΠΗΓΗ: GREEN-ATTACT.BLOGSPOT.COM