ΚΙ ΟΜΩΣ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Πιστεύουμε ότι το δίλημμα "ΧΥΤΑ ή χάος" που προωθείται από τους υπεύθυνους είναι ψευδεπίγραφο. Το Υπουργείο εμφανίζει ως μοναδική λύση τη δημιουργία ΧΥΤΑ, και προσπαθεί να παρουσιάσει όποιον διαφωνεί με αυτό ως υπεύθυνο για το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων στην Αττική, επιρρίπτοντας ευθύνες τόσο στον ΕΣΔΚΝΑ όσο και στους ΟΤΑ, αλλά και στους κατοίκους των περιοχών που δε δέχονται να γίνουν ο "γείτονας" και η "πίσω αυλή" στην οποία οι ισχυροί Δήμοι του Λεκανοπεδίου θα ρίχνουν τα σκουπίδια τους. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν λύσεις που είναι πολύ καλύτερες, τόσο από οικονομικής όσο και από περιβαλλοντικής πλευράς. Παρακάτω, παρουσιάζονται τόσο γενικές, όσο και λεπτομερείς προτάσεις που είναι αποδεδειγμένα πολύ καλύτερες των ΧΥΤΑ.

γενικές προτάσεις

Μεταξύ των άλλων προτάσεων που θα μπορούσαν να γίνουν για την επίτευξη ενός υγιούς, αειφόρου, κοινωνικά αποδεκτού και βιώσιμου σχεδιασμού είναι ενδεικτικά, και όχι περιοριστικά, οι εξής:
• Επικαιροποίηση του Εθνικού Σχεδιασμού σε πραγματικά εθνική βάση
• Να καταργηθεί το πολιτικό "δόγμα" "όχι στην εξαγωγή των σκουπιδιών". Ποια Οδηγία της Ε.Ε. το επιβάλλει; Τίνος "εφεύρεση" είναι;
• Να εφαρμοσθεί η προβλεπόμενη από το Νόμο δια-Περιφερειακή συνεργασία κατά την επιλογή βελτίστων θέσεων χωροθέτησης και για την Αττική, όπως γίνεται π.χ. μεταξύ των Ιονίων νήσων και της Περιφέρειας Ηπείρου (στην Ε.Ε. επιτρέπεται η αποστολή από χώρα σε χώρα, π.χ. από Ιταλία, Γερμανία σε Πολωνία, μεταξύ Γαλλίας - Ισπανίας κλπ.)
• Να θεσμοθετηθεί η δημιουργία Ενιαίων Συνδέσμων Δήμων και Κοινοτήτων μεταξύ γειτονικών (ή και πέραν αυτών) Περιφερειών για την ενιαία διαχείριση Σ.Α., (π.χ. δημιουργία ενός Ενιαίου Συνδέσμου Στερεάς Ελλάδος, περιλαμβανομένης της Αττικής).
• Να επιλεγούν με πραγματικά ορθολογικά κριτήρια 8-10 θέσεις ανά την επικράτεια ώστε να επιτευχθεί οικονομία κλίμακος, με παράλληλη δυνατότητα αποκατάστασης-ανάπλασης χώρων, όπως λιγνιτωρυχεία ΔΕΗ, ανενεργά ορυχεία π.χ. βωξίτου, μεγάλης έκτασης ανενεργά λατομεία κ.λπ. (Πολυτεχνείο Κρήτης).
• Θεσμοθέτηση νέων τεχνολογιών (π.χ. θερμικής επεξεργασίας για παραγωγή ενέργειας) με παράλληλη δυνατότητα εγκατάστασής των σε βιομηχανικές περιοχές, ή πλησίον εργοστασίων ΔΕΗ (για τη μείωση κόστους υποδομών) και με βάση τη διεθνή πρακτική "νέες τεχνολογίες - νέες χωροθετήσεις".
• Να θεσμοθετηθεί η δυνατότητα χρησιμοποίησης τυποποιημένου προϊόντος, δηλ. συγκεκριμένων κλασμάτων Σ.Α., ως καύσιμη ύλη ("συναποτέφρωση") σε κλιβάνους τσιμέντων (πρόταση Α.Ε. ΤΙΤΑΝ, κ. Κων/νος Συμεωνίδης, Δ/ντης Περιβάλλοντος, Φεβρουάριος 2005), ή στην ΔΕΗ (πρόταση ΠΑΝΕΠ. ΚΡΗΤΗΣ, καθηγ. κ. Οικονομόπουλος, Δεκεμβριος 2004)
• Επιδίωξη χρησιμοποίησης σιδηροδρομικής μεταφοράς Σ.Α. με κλειστά containers, και απεξάρτησης από οδικές μεταφορές.
• Οι Δήμοι και Κονότητες να πληρώνουν με βάση τους τόνους των Σ.Α. που απορρίπτουν, και όχι με σταθερό ποσοστό επί των Δημοτικών εσόδων (π.χ. 6% στην Αττική), όπως γίνεται σήμερα. Έτσι θα έχουν κίνητρο για τη μείωση των απορριμμάτων τους και την προώθηση της Ανακύκλωσης.
• Αποφυγή των κοινωνικών αντιδράσεων, των περιβαλλοντικών καταστροφικών επιπτώσεων στην υγεία - ανάπτυξη - οικονομικό μέλλον πολυάριθμων (120), θέσεων στην επικράτεια εξαιτίας ενός ανορθολογικού, ξεπερασμένου, μη βιώσιμου σχεδιασμού, όπως είναι ο κατ' επίφαση σημερινός "Εθνικός Σχεδιασμός"
• Αναδιαπραγμάτευση με την Ε.Ε. για τη διάθεση των εγκεκριμένων μέχρι τώρα κονδυλίων για τη δημιουργία ΧΥΤΑ, με βάση τις παραπάνω κατευθύνσεις.

  λεπτομερείς προτάσεις

  Υπάρχουν τρεις διαφορετικές λύσεις για το πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων: η μεταφορά σε ΟΕΔΑ (Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων) (πρόταση Πολυτεχνείου Κρήτης), η χρήση νέων τεχνολογιών "θερμικής επεξεργασίας" (καύση, πυρόλυση) και, κυρίως, η πρόληψη και ανακύκλωση. Παρακάτω, περιγράφονται αναλυτικά οι μέθοδοι αυτές.

  Μεταφορά σε ΟΕΔΑ

  Ο Ενιαίος Σύνδεσμος Δήμων και Κοινοτήτων Νομού Αττικής (ΕΣΔΚΝΑ) ανέθεσε το 2003 στο Πολυτεχνείο Κρήτης, Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος (καθηγητής κ. Αλέξανδρος Οικονομόπουλος) τη μελέτη διακίνησης (Σταθμοί Μεταφόρτωσης κ.λ.π) των Σ.Α. Αττικής. Η μελέτη, πέραν των Σταθμών Μεταφόρτωσης, προχώρησε ένα ακόμα βήμα και διαπίστωσε ότι "μία βέλτιστη οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά λύση είναι η μεταφορά των απορριμμάτων ακόμα και σε μεγάλες αποστάσεις σε μεγάλες Ο.Ε.Δ.Α (Ολοκληρωμένες Εγκαταστάσεις Διαχείρισης Απορριμμάτων). Η επιτυγχανόμενη οικονομία κλίμακας υπερκαλύπτει το κόστος μεταφοράς και οδηγεί σε άμεσο οικονομικό όφελος των εμπλεκόμενων δήμων, αλλά και αναδεικνύει τα 'σκουπίδια' σε μία πλουτοπαραγωγική πηγή, σε μία 'πρώτη ύλη', οι δε 'κεντρικές εγκαταστάσεις' επεξεργασίας αποτελούν εκ των πραγμάτων μεγάλες βιομηχανικές μονάδες. Ο βέλτιστος εθνικός σχεδιασμός οδηγεί κατά συνέπεια στην ίδρυση ενός υγιούς βιομηχανικού κλάδου, με μέγεθος οικονομικής δραστηριότητας που τον κατατάσσει ανάμεσα στους μεγαλύτερους, όχι πολύ πίσω από τους κλάδους παραγωγής ηλεκτρισμού, διύλιση πετρελαίου και παραγωγής τσιμέντου".

  Το παραγόμενο RDF μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν καύσιμο στη ΔΕΗ, ακόμα δε, και υπό προϋποθέσεις, σαν δευτερογενές καύσιμο στις εγκαταστάσεις τσιμέντου.

  Σύμφωνα με τη Μελέτη, 8-10 κεντρικές ΟΕΔΑ σε όλη τη χώρα, σε απομακρυσμένες θέσεις (ανενεργά λιγνιτωρυχεία ΔΕΗ, λατομεία βωξίτη κ.λπ.) επιλύουν με τον οικονομικότερο τρόπο έναντι όλων των άλλων λύσεων "νέων τεχνολογιών", λόγω της "οικονομίας κλίμακος", το πρόβλημα της διαχείρισης Σ.Α. της χώρας. Αποδεικνύονται οικονομίες εκατοντάδων εκατ. ευρώ ετησίως έναντι των λύσεων "θερμικής επεξεργασίας" (βλ. και παραπάνω). Η πρόταση αυτή εξάλλου συνάδει περισσότερο από όλες τις άλλες με τη λύση "διαλογή στην πηγή - Ανακύκλωση".

  Νέες τεχνολογίες

  Οι λεγόμενες 'Νέες τεχνολογίες' έχουν αντικείμενο τη 'θερμική επεξεργασία' (καύση, πυρόλυση) των Σ.Α, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία. Καίριο σημείο είναι η επιτυχής αντιμετώπιση, με την κατάλληλη τεχνολογία, των εκπομπών αερίων ρύπων (διοξίνες) που είναι εξαιρετικά επιβλαβείς για τη δημόσια υγεία. Η Ε.Ε έχει θέσει αυστηρά όρια και στους κόλπους της, αλλά και εκτός Ε.Ε, λειτουργούν σήμερα επιτυχώς πολλές τέτοιες εγκαταστάσεις. Τα θέμα είναι μεγάλο και ξεφεύγει η πλήρης διερεύνησή του των ορίων του παρόντος. Αν και για τη μέθοδο της πυρόλυσης υπάρχουν από πολλές πλευρές έντονες ενστάσεις, μπορούμε να επισημάνουμε γενικότερα τα εξής:

• Θέση χωροθέτησης

  Οι εγκαταστάσεις καύσης με παραγωγή ενέργειας χωροθετούνται κατά τη διεθνή πρακτική και εμπειρία στα όρια ή εντός των εξυπηρετούμενων δήμων. Τα παραδείγματα είναι πολλά (Βιέννη, Brescia, κ.λ.π). Ο λόγος είναι ότι το θερμό νερό που προκύπτει σαν 'παραπροϊόν' της λειτουργίας διατίθενται δωρεάν στους κατοίκους με σύστημα τηλεθέρμανσης. Οι δημότες 'γλιτώνουν' τις δαπάνες της Κεντρικής Θέρμανσης (θερμοσίφωνα ή boiler), ενώ μειώνονται οι αέριοι ρύποι από τα καυσαέρια των καυστήρων κεντρικής θέρμανσης. Το Καλοκαίρι, με αναστροφή κύκλου, παρέχεται ψύξη.

• Φορέας Διαχείρισης

  Φορέας διαχείρισης είναι οι ίδιοι οι δήμοι. Η Ε.Ε έχει χρηματοδοτικά προγράμματα για το σκοπό αυτό (και μάλιστα, όχι μόνο προς κράτη-μέλη). Οι δήμοι κερδίζουν αφενός από το κόστος μεταφοράς, αφετέρου ωφελούνται από τη διάθεση της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας. Οι δημότες ελέγχουν τη σωστή λειτουργία της εγκατάστασης μέσω της ψήφου τους. Οι δήμαρχοι είναι άμεσα ελεγχόμενοι από τους δημότες τους για τις σωστές εκροές αερίων, σε αντίθεση με την ιδιωτική εταιρεία που θα αναλάβει την κατασκευή μίας τέτοιας εγκατάστασης και τη λειτουργίας της για 40-50 χρόνια (μέθοδος Σ.Δ.Ι.Τ).

• Βιομηχανικές Περιοχές

  Μία ακόμα ορθή χωροθέτηση είναι η θέση της εγκατάστασης (εργοστασίου) σε βιομηχανική περιοχή. Εκεί, το θερμό νερό μπορεί να διατίθενται για τη θέρμανση αλλά και βιομηχανικές ανάγκες σε θερμό νερό των βιομηχανιών της περιοχής, η δε ηλεκτρική ενέργεια θα διατίθεται στο δίκτυο της ΔΕΗ ή άμεσα στην υπόψη ΒΙ.ΠΕ.

  Πρόληψη-ανακύκλωση

  Όπως αναφέρεται και αλλού, πάγια θέση της ΕΕ αποτελεί ότι η λύση στο πρόβλημα της διαχείρισης των απορριμμάτων βρίσκεται στην αρχή της πρόληψης, και όταν η δημιουργία των αποβλήτων είναι αναπόφευκτη, ακολουθεί η αξιοποίησή τους μέσα από ανακύκλωση, ανάκτηση και κομποστοποίηση. Δυστυχώς στη χώρα μας το θέμα 'πρόληψη' είναι σε σφαίρα του ιδεατού, η δε 'ανακύκλωση' είναι σε 'εμβρυακή κατάσταση', κυρίως όσον αφορά τα Αστικά Στερεά Απόβλητα.

  Μία σημαντική αιτία είναι ότι οι δήμοι, που θα έπρεπε να πρωτοστατήσουν στα προγράμματα Ανακύκλωσης μάλλον οδηγούν (μόνο από αδιαφορία;) στην απαξίωσή τους. Πρόσφατο δημοσίευμα έγκριτης εφημερίδας (Παντελή Μπουκάλα, 'Ανακυκλωμένη απρονοησία', ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 7 Δεκεμβρίου 2006 σελ.12) περιγράφει το πρόβλημα ως εξής: "... Την εντύπωση της μισής δουλειάς δίνει το πρόγραμμα ανακύκλωσης του Δήμου Αθηναίων. Μιλώ για τους μπλε κάδους ... Ο κόσμος ανταποκρίθηκε με ενθουσιασμό ... να αποθέτει τα ανακυκλώσιμα στους νέους κάδους. Τη δεύτερη μέρα ... βρήκε το κάδο φισκαρισμένο. Και φισκαρισμένο, από τις πρώτες, τις αρχικές σακούλες. τον βρήκε και στη βδομάδα πάνω. Και αμήχανος και ενοχλημένος, έριξε τη σακούλα (Σημ. με τα ανακυκλώσιμα) στον παραδοσιακό γκρίζο κάδο. Δηλαδή ... η απαράσκευη δημοτική αρχή του έκοψε την όρεξη ... Αν πάρουμε το μάθημα, απλώς θα βρούμε την εξήγηση γιατί παραμένουμε οι τελευταίοι στην Ευρώπη στην ανακύκλωση ..."

  Το Κράτος - τροχοπέδη

  Τι γίνεται, όμως, όταν το Κράτος όχι απλά δεν είναι αρωγός, αλλά αποτελεί τροχοπέδη στις προσπάθειες για βελτίωση της κατάστασης; Για παράδειγμα, έχουμε μια μικρή κοινότητα του Βαρνάβα της Αττικής. Ξόδεψε 7 εκατομμύρια δραχμές για αμοιβή μιας ολοκληρωμένης μελέτης για την διαχείριση των σκουπιδιών της (1,5 μόλις τόνο την ημέρα), για να μην έχει πια το στίγμα της "ανεξέλεγκτης χωματερής."

  Την υπέβαλε εμπρόθεσμα στο Υπουργείο για την υπαγωγή της σε ένα πρόγραμμα επιδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Της την επέστρεψαν με ένα "μπράβο" για την μελέτη και ένα "λυπούμαστε, δεν θα δώσουμε". Ο λόγος; Η κοινότητα Βαρνάβα έχει κάνει το θανάσιμο λάθος να μη δέχεται να "συναινέσει στη 'φιλοξενία' 900 τόνων σκουπιδιών του Δήμου Αθηναίων, ούτε δέχεται από το μοναδικό στενό και ακατάλληλο για βαριά κυκλοφορία δρόμο της να περνάνε καθημερινά εκατοντάδες σκουπιδιάρικα για να φέρουν στην αυλή της τα δικά σκουπίδια του.

  Ο Βαρνάβας όμως επιμένει, και στους μπλε κάδους που αγόρασε η Κοινότητα συγκεντρώνουν τα χαρτιά, το γυαλί, τα τενεκεδάκια και τα πουλάνε, αλλά κυρίως ξεκινούν στο μέτρο του δυνατού την ανακύκλωσή τους. Οι μεγάλοι Δήμοι τι κάνουν;