Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "ΑΥΓΗ"
Ημερομηνία δημοσίευσης: 03/11/2009
Του Χάρη Κωνσταντάτου
Τις τελευταίες μέρες, με την επιχειρούμενη επανεκκίνηση των έργων για την κατασκευή χώρου υγειονομικής ταφής στο Γραμματικό, έχει ξανάρθει στην επικαιρότητα το ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Μέχρι σήμερα, παρά την ύπαρξη ενός επαρκούς θεσμικού πλαισίου, ούτε τα αυτονόητα δεν έχουν προχωρήσει: Εκατοντάδες παράνομες χωματερές ανά την Ελλάδα απειλούν τη φύση και τη δημόσια υγεία, η Δυτική Αθήνα συνεχίζει να δέχεται τα σκουπίδια της Αττικής αλλά και άλλων νομών, τα δημοτικά προγράμματα ανακύκλωσης καρκινοβατούν ελλείψει ενημέρωσης και κινήτρων, ενώ οι περιφερειακοί σχεδιασμοί περιλαμβάνουν συχνά λαθεμένες χωροθετήσεις ΧΥΤΑ και δεν υλοποιούνται στο σκέλος που αφορά τη μείωση των απορριμμάτων.
Σε αυτό το προβληματικό από πολλές απόψεις σκηνικό, ορισμένοι προωθούν τη «μαγική λύση» της ενεργειακής αξιοποίησης των αστικών στερεών αποβλήτων. Υποτίθεται ότι η ιδιωτική πρωτοβουλία και οι «νέες τεχνολογίες» θα μας απαλλάξουν από το πρόβλημα, με τρόπο συμβατό με την κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία. Αθόρυβα αλλά συστηματικά, σχεδιασμοί για την εγκατάσταση εργοστασίων καύσης και παραγωγής ενέργειας από σκουπίδια προχωράνε στη Βοιωτία, τη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη κ.ά.
Υποστηρίζουμε ότι η αριστερά, μαζί με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις και τα κινήματα πολιτών, οφείλει να αντιπαρατεθεί στην προοπτική των μονάδων καύσης απορριμμάτων για πολλούς λόγους.
Κατ' αρχάς, η καύση, δεν είναι περιβαλλοντικά βέλτιστη λύση, καθώς κατά τις διεργασίες της εκλύονται επικίνδυνοι και δύσκολα ανιχνεύσιμοι ρύποι, με σωρευτική επίδραση στην υγεία. Επιπλέον, τα τοξικά υπολείμματά της απαιτούν ειδικούς χώρους για την «ασφαλή» διάθεσή τους. Υπάρχει μέρος στην Ελλάδα που θα δεχόταν μια αποθήκη τέτοιων αποβλήτων; Υπάρχει εμπιστοσύνη ότι η ελληνική πολιτεία και διοίκηση μπορεί να παρακολουθήσει τη ρύπανση και να ελέγξει τα εργοστάσια καύσης; Μάλλον όχι.
Σε κάθε περίπτωση, η κυρίαρχη τάση στις ευρωπαϊκές χώρες σήμερα είναι η διακοπή της λειτουργίας παρόμοιων μονάδων με παράλληλη προώθηση εναλλακτικών πολιτικών και σίγουρα όχι τα εργοστάσια «στο κέντρο των πόλεων», όπως διαφημίζουν τα εργολαβικά μέσα ενημέρωσης.
Το σημαντικότερο ζήτημα ίσως εντοπίζεται στις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις των διαθέσιμων επιλογών: Η τεχνολογία της καύσης βασίζεται σε εισαγόμενες πατέντες, δεν προάγει την εγχώρια τεχνογνωσία και δημιουργεί ελάχιστες θέσεις εργασίας, αντίθετα με τις εφαρμογές της ανακύκλωσης. Επιπλέον, με την εκχώρηση της διαχείρισης απορριμμάτων σε μεγάλες εταιρείες, αποσπάται από την αυτοδιοίκηση και τον όποιο κοινωνικό έλεγχο η κοινωφελής και ανταποδοτική αυτή υπηρεσία και ιδιωτικοποιείται οριστικά. Καθώς μάλιστα πρόκειται για ακριβές και δαπανηρές στη λειτουργία τους εγκαταστάσεις, τα δημοτικά τέλη που πληρώνουν οι πολίτες θα εκτιναχθούν για να καταλήξουν αμέσως σε γνωστές τσέπες.
Τέλος, η επιλογή της καύσης των απορριμμάτων θα βάλει ταφόπλακα στην ανακύκλωση: Τα εργοστάσια αυτά λειτουργούν στη βάση πολυετών συμβάσεων που δεσμεύουν την τοπική αυτοδιοίκηση η οποία, όχι μόνο δεν θα έχει κίνητρο για να εφαρμόσει την ανακύκλωση, αλλά αντίθετα θα... φροντίζει για την απρόσκοπτη τροφοδοσία τους με πλαστικά, χαρτί και οργανικά.
Αυτή ίσως είναι και η σημαντικότερη, πολιτισμική και αξιακή διάσταση των σημερινών διλημμάτων πολιτικής στη διαχείριση απορριμμάτων. Ερώτημα: από τη μεριά μας, επιδιώκουμε μια κοινωνία όπου οι πολίτες θα συμμετέχουν συλλογικά στην προσπάθεια μείωσης του οικολογικού αποτυπώματός τους, μια κοινωνία που συνειδητά θα επιβραδύνει τον καταναλωτισμό και την αλόγιστη μεγέθυνση;
΄Η, θαμπωμένοι (ακόμη;) από τεχνολογικού χαρακτήρα «λύσεις» και μεσάζοντες που υπόσχονται να πάρουν τα σκουπίδια μας από «κάτω απ’ το χαλί», θα συναινέσουμε απροβλημάτιστα στο να σταλούν «στην πυρά»; Ίσως το κοινό στοιχείο της κατάστασης με τις ανεξέλεγκτες χωματερές σήμερα, και της πιθανής υιοθέτησης της καύσης μελλοντικά, είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις η κοινωνία παραμένει παθητική και κάποιοι άλλοι αναλαμβάνουν τις «βρόμικες» δουλειές.
Η απόλυτη προτεραιότητα της μείωσης και ανακύκλωσης των απορριμμάτων, με την ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας και υπό δημόσιο έλεγχο, είναι η πολιτική πρόταση που αρμόζει στη δική μας αριστερά. Είναι θέση που θα χρειαστεί να προβάλλουμε ενάντια σε κυβερνητικές επιλογές και στο πλαίσιο των τοπικών κοινωνιών και της αυτοδιοίκησης.
* Ο Χ. Κωνσταντάτος είναι πολιτικός επιστήμονας, υπεύθυνος Τμ. Οικολογίας και περιβάλλοντος ΚΠΕ ΣΥΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου